Gout là một bệnh lý rối loạn chuyển hóa purin trong cơ thể, xảy ra khi thận không thể lọc hết acid uric trong máu. Lượng acid uric này tích tụ lâu dài và khi nồng độ vượt ngưỡng, các tinh thể nhỏ sẽ hình thành, thường tập trung tại các khớp, gây viêm, sưng và đau dữ dội cho người bệnh. Trong thực tế lâm sàng, thuốc hóa dược allopurinol hiện được chỉ định là lựa chọn đầu tay để điều trị gout nhờ khả năng ức chế enzyme xanthine oxidase – yếu tố quan trọng trong quá trình tổng hợp acid uric. Tuy nhiên, allopurinol có nhiều tác dụng phụ như tăng enzyme gan, nguy cơ suy thận, dị ứng, khiến xu hướng tìm kiếm các giải pháp hỗ trợ từ dược liệu có tác dụng ức chế xanthine oxidase và kháng viêm ngày càng được chú trọng.

Nắm bắt xu hướng này, nhóm nghiên cứu tại Trung tâm Khoa học Công nghệ Dược Sài Gòn (Sapharcen) đã tiến hành nghiên cứu, bào chế chế phẩm từ hoa sao nhái hoa vàng (Cosmos sulphureus Cav.) – một loài thực vật quen thuộc ở Việt Nam, không chỉ có giá trị cảnh quan mà còn được y học dân gian nhiều nước sử dụng trong các bài thuốc thanh nhiệt, giải độc, chống viêm. Từ các khảo sát hóa học, nhóm phát hiện trong hoa sao nhái hoa vàng chứa nhiều hợp chất hoạt tính sinh học như polyphenol, flavonoid, carotenoid – những chất được chứng minh có khả năng chống oxy hóa mạnh, ức chế enzyme xanthine oxidase và kháng viêm.

Hiệu quả của cao chiết cũng được đánh giá qua thử nghiệm in vivo trên động vật. Kết quả cho thấy, ở liều 250 mg/kg, cao chiết từ hoa sao nhái hoa vàng có tác dụng hạ acid uric máu tương đương với allopurinol liều 10 mg/kg, đồng thời có tác dụng kháng viêm tương đương với celecoxib liều 25 mg/kg. Đánh giá độc tính cấp và bán trường diễn khi sử dụng liên tục từ 1 – 3 tháng cho thấy cao chiết an toàn, không gây tổn thương gan, thận và các cơ quan khác. Đây là cơ sở quan trọng để đề xuất liều dùng cho người khoảng 900 mg cao khô/ngày trong các chế phẩm hỗ trợ điều trị gout.

Song song với đánh giá dược tính, nhóm nghiên cứu đã tiến hành chuẩn hóa dược liệu theo tiêu chuẩn Dược điển Việt Nam V, xác định hàm lượng hoạt chất chỉ thị như Coreopsin ≥ 10 mg/g và Luteolin ≥ 0,8 mg/g, đồng thời xây dựng phương pháp định lượng bằng HPLC để đảm bảo tính nhất quán giữa các lô sản xuất. Trên cơ sở đó, nhóm phát triển thành công ba dạng bào chế: viên nang cứng, viên nén bao phim và cốm hòa tan. Các dạng sản phẩm đều được kiểm tra độ ổn định, khả năng phân rã, độ hòa tan và hàm lượng hoạt chất, đạt tiêu chuẩn Dược điển Việt Nam V, sẵn sàng chuyển giao công nghệ và mở rộng quy mô sản xuất công nghiệp.

Việc phát triển chế phẩm hỗ trợ điều trị gout từ hoa sao nhái hoa vàng không chỉ mở ra một hướng đi mới trong việc ứng dụng dược liệu bản địa vào y học hiện đại, mà còn góp phần giảm phụ thuộc vào thuốc hóa dược, hạn chế tác dụng phụ, giảm chi phí điều trị cho bệnh nhân. Đồng thời, kết quả nghiên cứu còn tạo tiền đề cho việc phát triển vùng nguyên liệu dược liệu trong nước, nâng cao giá trị kinh tế của cây sao nhái hoa vàng, gắn kết nghiên cứu khoa học với sản xuất và đời sống.

Có thể nói, thành công của nhóm nghiên cứu Sapharcen là minh chứng cho tiềm năng của việc khai thác và phát triển nguồn dược liệu Việt Nam, đồng thời là bước tiến quan trọng hướng tới những sản phẩm hỗ trợ điều trị an toàn, hiệu quả, dựa trên nền tảng khoa học và công nghệ hiện đại./.