Con người là nguồn lực quan trọng nhất, là tài sản quý giá nhất của mỗi quốc gia, và Việt Nam đã xác định việc xây dựng con người phát triển toàn diện là một mục tiêu chiến lược trong Văn kiện Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ XIII. Tuy nhiên, với 14,7% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS), trong đó 53/54 dân tộc được xem là “lõi nghèo” của cả nước, Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức trong việc thúc đẩy sự phát triển đồng đều. Đồng bào DTTS, đặc biệt là các nhóm dân tộc rất ít người như Mảng, La Hủ, Cống, Cờ Lao, thường sinh sống ở các vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn (ĐBKK). Những hạn chế về trình độ dân trí, chất lượng dân số, cùng với điều kiện tự nhiên khắc nghiệt như địa hình hiểm trở và thời tiết bất lợi, đã khiến các cộng đồng này bị tụt hậu trong việc tiếp cận các cơ hội phát triển.

Mặc dù Đảng và Nhà nước đã triển khai nhiều chính sách hỗ trợ phát triển DTTS ở vùng ĐBKK và đạt được một số thành tựu đáng ghi nhận, nhưng hệ thống chính sách hiện hành vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế. Chất lượng cuộc sống, khả năng tiếp cận giáo dục, y tế, và các dịch vụ cơ bản của đồng bào DTTS vẫn chưa được cải thiện đồng đều. Văn hóa truyền thống của nhiều dân tộc đang dần mai một, trong khi khoảng cách giàu nghèo và chênh lệch phát triển giữa các nhóm dân tộc, đặc biệt giữa DTTS và nhóm đa số, vẫn còn lớn. Những yếu tố này đòi hỏi một cách tiếp cận chính sách mới, đặc thù và hiệu quả hơn để giải quyết các vấn đề cốt lõi.

Ảnh Minh hoạ

Xuất phát từ thực trạng trên, TS. Võ Thị Minh Lệ cùng nhóm nghiên cứu tại Viện Dân tộc học đã thực hiện đề tài “Nghiên cứu đề xuất chính sách đặc thù hỗ trợ phát triển dân tộc thiểu số sống ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn”. Đề tài tập trung vào việc hệ thống hóa lý luận, xây dựng khung lý thuyết nghiên cứu, đồng thời phân tích, đánh giá thực trạng chính sách và đời sống của các DTTS ở vùng ĐBKK. Trên cơ sở đó, nhóm nghiên cứu đề xuất các chính sách đặc thù nhằm hỗ trợ và thúc đẩy sự phát triển của các cộng đồng này đến năm 2025, với định hướng dài hạn đến năm 2030.

Kết quả tổng kết giai đoạn 2011-2020 cho thấy các chương trình, dự án hỗ trợ của Chính phủ đã mang lại những thay đổi tích cực cho đời sống của đồng bào DTTS ở vùng ĐBKK. Nhiều thôn, xã đã thoát khỏi danh mục “xã khu vực III” và xây dựng thành công mô hình xã nông thôn mới. Các tấm gương cá nhân và hộ gia đình DTTS thoát nghèo đã trở thành những điển hình đáng học hỏi và nhân rộng. Tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo ở các khu vực này đang giảm dần, đời sống kinh tế của nhiều hộ gia đình được cải thiện, đồng thời đời sống văn hóa và xã hội cũng ghi nhận những chuyển biến tích cực, ngày càng đa dạng và phong phú hơn.

Tuy nhiên, so với mặt bằng chung của cả nước, cuộc sống của đồng bào DTTS ở vùng ĐBKK vẫn còn đối mặt với nhiều khó khăn. Tỷ lệ hộ nghèo ở một số nhóm dân tộc rất ít người và các địa bàn vùng sâu, vùng xa vẫn ở mức cao, với nguy cơ tái nghèo luôn hiện hữu. Khả năng tiếp cận giáo dục, đào tạo và các dịch vụ y tế cơ bản dù đã được cải thiện nhưng vẫn còn hạn chế. Những yếu tố khách quan như địa hình, thời tiết khắc nghiệt, cùng với các yếu tố chủ quan như chất lượng nguồn nhân lực thấp, tập quán văn hóa, và nguồn lực hỗ trợ hạn chế, đã trở thành lực cản lớn đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của các cộng đồng DTTS. Điều này cho thấy các chính sách đặc thù hiện tại chưa thực sự phát huy hiệu quả tối đa, đòi hỏi phải có những điều chỉnh và giải pháp phù hợp hơn trong tương lai./.