Vừa qua, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký Quyết định số 1131/QĐ-TTg ban hành Danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược, thể hiện cam kết chính trị mạnh mẽ trong việc làm chủ các công nghệ tiên tiến, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và giải quyết các bài toán lớn của quốc gia. Đây là bước đi quan trọng nhằm hiện thực hóa khát vọng đưa Việt Nam trở thành quốc gia xuất khẩu công nghệ cao, với các sản phẩm “Make in Vietnam” vươn tầm quốc tế.

Ngày 27/6/2025, Quốc hội đã thông qua Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, lần đầu tiên xác lập khái niệm pháp lý về công nghệ chiến lược. Luật này tạo nền tảng cho các chính sách đột phá như trao quyền cho Tổng công trình sư, cho phép mua sản phẩm mẫu, giải mã công nghệ, thuê chuyên gia theo thỏa thuận, ưu tiên mua sắm công và đảm bảo ngân sách dài hạn để phát triển công nghệ chiến lược.

Theo ông Hoàng Anh Tú, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học Kỹ thuật và Công nghệ, Bộ Khoa học và Công nghệ đang tích cực triển khai danh mục công nghệ chiến lược với cách tiếp cận mới: từ việc các nhà khoa học tự đề xuất, nay Bộ trực tiếp “đặt hàng” các nhiệm vụ nghiên cứu từ 38 viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp. Trong thời gian tới, Bộ sẽ tập trung lựa chọn 1-3 sản phẩm công nghệ chiến lược cấp thiết, có khả năng thành công nhanh, tạo tác động lan tỏa và sẵn sàng được doanh nghiệp triển khai, hướng tới mục tiêu thương mại hóa. Các sản phẩm ưu tiên bao gồm thiết bị mạng di động 5G chuẩn ORAN, mô hình ngôn ngữ lớn tiếng Việt, trợ lý ảo, robot di động tự hành, nền tảng blockchain truy xuất nguồn gốc, thiết bị bay không người lái và AI camera xử lý tại biên.

Bộ Khoa học và Công nghệ cũng đang trình Thủ tướng phê duyệt Đề án quốc gia phát triển công nghệ chiến lược đến năm 2030, tầm nhìn 2035, bao gồm Chương trình KH&CN quốc gia với 11 chương trình thành phần tương ứng 11 nhóm công nghệ chiến lược như trí tuệ nhân tạo, công nghệ lượng tử, vật liệu mới, công nghệ sinh học… Mỗi chương trình sẽ do một bộ, ngành chủ trì. Đồng thời, Bộ đề xuất xây dựng Đề án phát triển hệ thống trung tâm nghiên cứu và phòng thí nghiệm trọng điểm dùng chung, đặt tại các viện, trường và khu công nghệ cao, theo mô hình hợp tác công-tư, tạo điều kiện tiếp cận cho các bên.

Song song đó, Bộ đang hoàn thiện các văn bản hướng dẫn Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, triển khai các giải pháp như thành lập trung tâm giải mã công nghệ, cho phép sử dụng ngân sách để nội địa hóa công nghệ, và hình thành các cụm công nghệ chiến lược tại địa phương với cơ chế đặc thù về đầu tư, đất đai và nhân lực. Một Chương trình truyền thông quốc gia cũng được xây dựng nhằm nâng cao nhận thức xã hội và quảng bá các sản phẩm công nghệ chiến lược “Make in Vietnam” ra thị trường quốc tế.

Thu hút nhân tài – yếu tố then chốt

Công tác thu hút và trọng dụng nhân tài được xác định là yếu tố cốt lõi để thành công trong phát triển công nghệ chiến lược. Theo bà Mai Ánh Hồng, Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Khoa học và Công nghệ đang xây dựng Đề án Phát triển, trọng dụng nhân tài, nhân lực chất lượng cao, dự kiến trình Chính phủ trong tháng 9/2025. Đề án sẽ cụ thể hóa các chính sách mới trong Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, cũng như Luật Công nghiệp công nghệ số, với các cơ chế đãi ngộ đặc biệt. Thực hiện chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, Bộ đang phối hợp với Bộ Nội vụ và các bộ, ngành liên quan để thu hút ít nhất 100 chuyên gia hàng đầu về nước làm việc ngay trong tháng 8/2025, thể hiện quyết tâm xây dựng đội ngũ tinh hoa cho quốc gia.

Viettel – tiên phong xuất khẩu công nghệ cao

Tập đoàn Viettel, một trong những đơn vị tiên phong, đặt mục tiêu đưa Việt Nam trở thành quốc gia xuất khẩu công nghệ cao. Viettel đã đạt được những thành tựu đáng chú ý, như nghiên cứu hệ thống khí tài “Người lính tương lai” và các giải pháp công nghệ 5G/6G, góp phần vào danh mục công nghệ chiến lược quốc gia.

Với những bước đi đồng bộ và quyết tâm chính trị cao, Việt Nam đang từng bước hiện thực hóa khát vọng làm chủ công nghệ chiến lược, khẳng định vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu và hướng tới mục tiêu trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao vào năm 2045./.